Τα οστά είναι «ζωντανός οργανισμός» που ανακατασκευάζεται διαρκώς μέσα από τους οστεοκλάστες (μηχανισμός διάλυσης των οστών) και τους οστεοβλάστες (μηχανισμός ανασύνθεσης των οστών). Οι δύο μηχανισμοί βρίσκονται σε ισορροπία, η οποία μπορεί να διαταραχθεί για πολλούς λόγους (εμμηνόπαυση, γονιδιακός τύπος, ορμονική διαταραχή, κακή δίαιτα, κάπνισμα, έλλειψη άσκησης κ.ά.) και να οδηγήσει σε απώλεια οστικής μάζας.

Η σχετικά περιορισμένη απώλεια οστικής μάζας καλείται οστεοπενία δεν έχει σοβαρές επιπτώσεις. Η αυξημένη απώλεια όμως οδηγεί στην οστεοπόρωση, κατάσταση παθολογική για τον οστικό ιστό και με σοβαρούς κινδύνους για κατάγματα, κυρίως των γοφών, της σπονδυλικής στήλης και των καρπών.
Η οστεοπόρωση είναι πλέον συχνή στις γυναίκες σε εμμηνόπαυση αλλά είναι νόσημα το οποίο συναντάται συχνά και σε άνδρες.

Οι αναλύσεις έχουν σκοπό να διαπιστώσουν έγκαιρα την πιθανώς αυξημένη απώλεια οστού που οδηγεί ή επιδεινώνει την οστεοπορωτική νόσο, αλλά και να ανιχνεύσουν πιθανές ορμονικές διαταραχές και ελλείψεις στοιχείων απαραίτητων για την υγεία των οστών, ώστε να δοθεί η κατάλληλη αγωγή.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος, δεν παρουσιάζει συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι περνάνε αρκετά χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η οστεοπόρωση συνεχώς χειροτερεύει από πλευράς απώλειας οστικής μάζας και διαταραχής της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών, μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο της σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα. Η οστεοπόρωση είναι νόσος όλων των οστών και γι’ αυτό κατάγματα μπορεί να συμβούν σε διάφορες θέσεις του σκελετού, αλλά συνήθως συμβαίνουν στους σπονδύλους, στον αυχένα του μηριαίου οστού και στο αντιβράχιο. Πιο συγκεκριμένα, περίπου 40% των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορούν τη σπονδυλική στήλη, 20% τον  αυχένα του μηριαίου οστού, 20% το αντιβράχιο και 20% διάφορα άλλα οστά. Τα κατάγματα του αυχένα του μηριαίου οστού και του αντιβραχίου συμβαίνουν πάντοτε μετά από έναν ελαφρό τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση, ενώ συνοδεύονται πάντοτε από πόνο. Αντίθετα, τα σπονδυλικά κατάγματα (Εικόνα 44) συμβαίνουν συχνά χωρίς να προηγηθεί τραυματισμός και αρκετές φορές δεν συνοδεύονται από πόνο στη ράχη ή στη μέση. Απώλεια ύψους και κύφωση αποτελούν όψιμες εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης και οφείλονται σε σπονδυλικά κατάγματα.

ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης δεν μπορεί να πετύχει πλήρη αναπλήρωση της οστικής μάζας, που έχει ήδη χαθεί, ούτε αποκατάσταση της διαταραγμένης μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών και φυσικά δεν μπορεί να αναιρέσει τις σοβαρές συνέπειες των οστεοπορωτικών καταγμάτων, που μπορεί να έχουν ήδη συμβεί. Όλα αυτά βέβαια υπογραμμίζουν τη μεγάλη σημασία της πρωτογενούς κυρίως αλλά και της δευτερογενούς πρόληψης της νόσου.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι σήμερα υπάρχουν θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση και ότι με την κατάλληλη εφαρμογή τους μπορεί να επιτευχθούν:

• Αναστολή περαιτέρω οστικής απώλειας
  •   Σημαντική αύξηση της οστικής μάζας
  •   Σημαντική μείωση του κινδύνου καταγμάτων

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ

Οι αναλύσεις προτείνουμε να γίνονται σε γυναίκες:

-προληπτικά πριν την εμμηνόπαυση, ειδικά σε εκείνες με γονείς με προβλήματα οστεοπόρωσης, ώστε να μπορούν να συγκριθούν με αυτές που θα γίνουν με την αρχή της εμμηνόπαυσης.
-με διαπιστωμένη οστεοπενία ή οστεοπόρωση πριν την αρχή θεραπευτικής αντιμετώπισης της, ώστε με νέες μετρήσεις μετά την θεραπεία να μπορεί να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του θεραπευτικού σχήματος.

-Χωρίζονται στην κατηγορία ανίχνευσης αυξημένης οστεόλυσης, μειωμένης οστεοσύνθεσης και παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των οστών.

-Ασβέστιο ούρων 24ώρου (Ca-U-24h): η μέτρησή του πραγματοποιείται έτσι ώστε να διαπιστωθεί πιθανά αυξημένος ρυθμός αποβολής ασβεστίου, ο οποίος συσχετίζεται με το ρυθμό απώλειας οστικής μάζας και τη δημιουργία οστεοπόρωσης (χωρίς τη λήψη σκευασμάτων ασβεστίου).

-Αλκαλική φωσφατάση (ALP) και ηλεκτροφόρηση της αλκαλικής φωσφατάσης: μας δείχνουν εάν υπάρχει υπερλειτουργία των μηχανισμών σύνθεσης (αναβολισμού) των οστών.

-Βιταμίνη D3-25(OH): βιταμίνη που συμμετέχει στην απορρόφηση του ασβεστίου από τα οστά. Το 50% των ηλικιωμένων παρουσιάζει έλλειψη της βιταμίνης, κυρίως λόγω του περιορισμού της απορρόφησης της.

-Τ3 (τριϊωδοθυρονίνη), fT4 (ελεύθερη θυροξίνη), TSH (θυρεοτρόπος ορμόνη): ελέγχονται ώστε να διαπιστωθεί πιθανή υπερλειτουργία του θυρεοειδή αδένα, η οποία αυξάνει τον ρυθμό διάλυσης των οστών.

-Παραθορμόνη (PTH): η βασική ορμόνη ρύθμισης του μεταβολισμού του ασβεστίου που παράγεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες. Απαραίτητη εξέταση σε άτομα που έχουν υποστεί θυρεοειδεκτομή, επέμβαση που τις περισσότερες φορές επηρεάζει τους παραθυρεοειδείς.

-FSH (θυλακιοτρόπος ορμόνη) και οιστραδιόλη (Ε2): η μέτρησή τους πραγματοποιείται σε γυναίκες σε ηλικία που πλησιάζουν τη εμμηνόπαυση και αποτελούν μέτρο της ορμονικής επάρκειας των γυναικών. Σε περιπτώσεις με ιδιαίτερα βαρύ οικογενειακό ιστορικό και με ενδείξεις για μελλοντική οστεοπόρωση, οι εξετάσεις αυτές μπορούν να καθορίσουν το χρόνο έναρξης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης.

-Ηλεκτροφόρηση λευκωμάτων: πραγματοποιείται για τον έλεγχο και αποκλεισμό σοβαρών νοσημάτων του μεταβολισμού, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τον οστικό μεταβολισμό.

-CTx (τελοπεπτίδιο τύπου Ι κολλαγόνου C-terminal), NTx (τελοπεπτίδιο τύπου Ι κολλαγόνου N-terminal): αποτελούν μεταβολίτες, στοιχεία αποικοδόμησης του οστού. Η μέτρηση τους σε ούρα 2ώρου δείχνει εάν η ημερήσια απώλεια οστού είναι εντός των φυσιολογικών επιπέδων.

-Οστεοκαλσίνη (BGP): με τη μέτρησή της ελέγχουμε τον ρυθμό της οστεοσύνθεσης και αποτελεί σημαντικό προγνωστικό δείκτη οστεοπόρωσης.

-Κορτιζόλη ούρων 24ωρου (Cort-U-24h) μπορεί να αποκαλύψει πιθανή υπερλειτουργία των επινεφριδίων, που επηρεάζει αρνητικά την υγεία των οστών.